سينمايي كه مي‌تواند تماشاگر را با خود به دنيايي ديني و معنوي هدايت كند و به زبان گوياتر سينمايي كه بتواند نوعي شناخت و باور شهودي به تماشاگر خود منتقل كند و البته اين شناخت و باور مبتني بر آموزه‌ها و تعاليم ديني باشد، سينمايي ديني است
- سينماي ديني در مسير پويايي
اگر چه عده‌اي اساساً وجود سينمايي ديني را قبول ندارند و آن را بر نمي‌تابند، اما حقيقت امر گوا ه آن است كه سينماي ديني نه تنها وجود دارد بلكه به تدريج مسير رشد و پويايي خود را پيدا مي‌كند و در هياهوي بسيار امروز عرصه هنر در كشور اندك اندك جايگاه مطلوب خود را به دست مي‌آورد.
ـ سينماي دين‌گرا و سينماگر متدين
در اين خصوص ما معمولاً با دو مقوله سينماي دين‌گرا و سينماگر متديّن روبه‌رو هستيم. عده‌اي بحث سينماي ديني را از سينماگر متّدين و دين باور كاملاً جدا مي‌دانند و برخي نيز آنها را لازم و ملزوم هم عنوان مي‌كنند. گذشته از اين نوع مباحث، نكته نخست آن است كه بدانيم در بدو امر سينماي ديني به چه معنا است؟!
ـ تعريف سينماي ديني
يك تعريف آن است كه بگوييم سينمايي كه مي‌تواند تماشاگر را با خود به دنيايي ديني و معنوي هدايت كند و به زبان گوياتر سينمايي كه بتواند نوعي شناخت و باور شهودي به تماشاگر خود منتقل كند و البته اين شناخت و باور مبتني بر آموزه‌ها و تعاليم ديني باشد، سينمايي ديني است، در يك معناي نزديكتر، فيلم‌ساز ديني كه خود به شناخت يك عالم روحاني و ديني نايل شده است مي‌كوشد با ابزار رسانه‌اي خود (فيلم ديني) تماشاگر را هم با آن عالم ديني آشنا كند و او را به سوي آن سوق دهد.
ـ بازگشت به دين، جوهره اصلي
البته ناگفته نماند كه از يك جهت نمي‌توان تعريف قاطع و يك‌دستي راجع به اين نوع سينما ارائه كرد، چه آن كه حقيقت سينماي ديني از چنان ظرافت و پيچيدگي‌هايي برخوردار است كه هر كس از آن يك گونه تعريف عرضه مي‌كند ولي در هر صورت جوهره اصلي سينماي ديني بازگشت به دين در ميان انسان‌ها است. از اين رو مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه سينماي ديني چندان تعريف فرم‌گرايانه‌اي ندارد و تنها در تأثيرگذاري بر مخاطب است كه ارزيابي مي‌شود و راجع به آن بحث و نظر مي‌شود.
ـ مراقب سود‌جوها باشيم!
با اين اوصاف بايد گفت كساني كه مي‌كوشند با سوء استفاده از عنوان سينماي ديني آن را در ظواهر صرف نشان دهند نه تنها سينماگر ديني محسوب نمي‌شوند بلكه سود جوياني هستند كه ضرر و خطر آنها به مراتب از ضرر و خطر سينماگران غيرديني بيشتر است.
ـ مؤلفه‌هاي سينماي ديني
در يك تعريف كوتاه مي‌توانيم بگوييم بر خلاف نظر گروهي كه به صرف پرداخت موضوعات ديني در يك اثر هنري، به آن سينماي ديني يا معناگرا مي‌گويند، سينماي ديني سينمايي است كه اولاً بشر را از غفلت برهاند و او را به خود و به هستي عالم متوجه سازد و ثانياً هر چند براي يك لحظه كوتاه، تلنگري بر دل و ذهن مخاطب بزند و او را متوجه واقعيت‌ها كند.
ـ سينماي ديني و دو خطر جدّي
به طور مختصر، سينماي ديني سينمايي رهايي‌بخش است كه بشريت را از دام طاغوت‌ها، شياطين، نفس و هر بدي و شري مي‌رهاند و به او معنا و مفهوم درست زندگي كردن را ياد مي‌دهد.
بنابرآن چه گفته شد، مهم‌ترين خطري كه به شدت سينماي ديني را تهديد مي‌كند، خطر ظاهرگرايي و عوام‌زدگي است، خطري كه سينماگران متعهد ايران زمين امروز بايد مراقب آن باشند.
ـ خطر سينماي تظاهر و ريا
اساساً در سينمايي كه آفاتي چون ظاهرگرايي ديني و نيز عوام‌گرايي افراطي به چشم مي‌خورد، ما شاهد سينماي ريا، تزوير و نفاق مي‌باشيم؛ سينمايي كه نه بطن حقيقت، بلكه چهره كرية دروغ و دورويي را بر پهنه سينما هويدا مي‌سازد.
ـ سينماي ظاهر‌گرا از سينماي لائيك بدتر است
بي‌ترديد سينماي ريا و تزوير، سينماي تظاهر و سينمايي كه ظاهري ديني اما باطني عوام فريب و دنياگرا دارد، از يك سينماي لائيك و خنثي به مراتب بدتر و خطر‌ناك است و به طور كلي هنري كه آميخته به رنگ نفاق و ريا باشد از هنر كفر بدتر است، چرا كه در اين نوع هنر از صداقت خبري نيست. حال آن كه مراد ما از هنر اسلامي، هنري است كه در فضاي صميميت و صداقت، پيام متعالي دين را به مخاطبان مي‌رساند و از اين رهگذر حاوي عدالت، صلح، آزادي و حقيقت‌گرايي است.
ـ سينماي دين فروش
از ديگر سو بايد گفت سينمايي كه در اعماق آن ويروس ظاهرگرايي و قشري‌گري نفوذ كند به سينماي دين فروشي مبدّل مي‌شود كه دكاني براي خريد و فروش ارزش‌ها و به عبارت بهتر بازار مكاره‌اي جهت سودجوياني مي‌شود كه اولاً هيچ اعتقادي به مباني سينماي ديني و آرمان‌گرا ندارند و ثانياً از رهگذر عناوين و شعار‌هايي مثل سينماي اسلامي و سينماي معناگرا به دنبال پركردن جيب خود هستند.
ـ خطر را جدي بگيريم!
در اين مقال نگارنده به دنبال معرفي مصاديق و عناوين چنين فيلم‌هايي نيست، بلكه هدف اصلي همانا اين بوده كه اين خطر به مسؤولان و متولّيان سينماي كشور در وهلة اول و به سينماگران متعهد كه تعدادشان هم كم نيست در درجه دوم گوشزد شود.
ـ آيندة سينما درخشان است به شرطي كه...
در نهايت آنكه به قول مهندس محمدرضا جعفري جلوه، معاون سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، آينده سينماي ايران اسلامي درخشان است، منتهاي مراتب بايد به آفاتي چون ظاهرگرايي و... بيش از پيش توجه كرد تا اين سلامت و موفقيت همچنان تداوم داشته باشد.
