مقدمه:
عرصه سياست و اجتماع، مهمترين ميدان بروز و ظهور بايستههاى انتظار و مؤثرترين زمينه در جهت تحقق اهداف امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در عصر غيبت و قبل از قيام ايشان است. بعضى از وظايف و بايستههاى سياسى و اجتماعى منتظران امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مبارزه و امر به معروف و نهى از منكر
علاقهمندان و ياوران حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، هيچ گاه نبايد سيره و روش پيامبر« صلی الله علیه و آله و سلم» و اهل بيت او را فراموش كنند ؛ بلكه بايد همواره آن را در نظر داشته و آماده پيوستن به قيام جهانى حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف) باشند و در عين حال خود عليه ظلم و ستم و فساد، مبارزه كنند.
رسول گرامى اسلام فرمود: « لا يزالونَ قومٌ من امّتى يُقاتلون على الحقّ ظاهرين الى يوم القيامة» همواره گروهى از امت من تا روز رستاخيز، پيروزمندانه در راه حق نبرد مىكنند».[1]
در روايات به نمونهاى از منتظران و شيعيان واقعى امام (علیه السلام) در عصر غيبت اشاره شده كه عليه ظلمت و فساد قيام مىكنند و راه امامان خود را تداوم مىبخشند و جانشين ولىعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در روى زمين هستند.
امام صادق(علیه السلام) مىفرمايد: « فيَجعَلُ اللّه قم و اهلَها قائمين مقام الحجّة» خداى تبارك و تعالى، قم و اهل قم را قائم مقام حجّت قرار مىدهد»[2] و نيز « قم به اين جهت قم ناميده شده كه اهل آن در محضر قائم آل محمّد(عجل الله تعالی فرجه الشریف) گرد مىآيند و با او قيام مىكنند و از يارى او منحرف نمىشوند»(3)
حق خواهى و حق مدارى
تاريخ، صحنه حضور و نزاع دو گروه حقّ و باطل و دو انديشه طغيانگرى و حقگرايى است ؛ راه حقّ و صلاح، راه پيامبران و صالحان و راه باطل و كفر، راه شياطين و سردمداران زر و زور و تزوير است. اين دو گروه و نبرد ميان آن‌ها، هميشه در جامعه بوده و همه منتظران واقعى امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، بايد پيرو و طرفدار حق و مخالف و دشمن باطل باشند. با ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، جهان شاهد مصاف نهايى حق و باطل و پيروزى و غلبه حق به رهبرى آن حضرت خواهد بود و منتظران ظهور نيز در هر حال بايد براى چنين مصافى آماده باشند و خود نيز بايد حق و حق خواهى را محور و مدار برنامهها و فعاليتهايشان قرار دهند.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در اين زمينه مىفرمايد: « لا تَزالُ طائفة مِن اُمّتى على الحَقّ ظاهرين حتّى يأتى امرُ اللّه»؛[4]«گروهى از امت من همواره حق را آشكار مىكنند تا فرمان خدا (امر ظهور) فرا رسد».
حضرت على(علیه السلام) نيز مىفرمايد: « واللّه ما يكونُ ما تأملون حتّى يهلِك المبطلون و يضمحلّ الجاهلون و يأمن المتّقون...»؛[5]«به خدا سوگند! آنچه آرزو مىكنيد، تحقّق نمىيابد، مگر هنگامى كه باطل از بين رود و نادانها نابود شوند و پرهيزگاران، آرامش خود را باز يابند...».
استقامت و ايستادگى در سختىها
« انتظار ظهور»، يكى از بزرگترين عوامل پايدارى، استقامت و مقاومت در برابر سختىها و مشكلات عصر غيبت است. انتظار مسلمانان - به ويژه شيعيان - را در برابر ظلمها، فسادها، زورگويىها و انواع بلاها و سختىها، ثابت و پا برجا نگه مىدارد و به آنان دل و جرأت مىدهد تا در برابر تهديدها، تطميعها و سختگيرىهاى دشمنان اسلام، خود را نبازند و از هيچ چيز و هيچ كس نهراسند.
پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به مسلمانان صدر اسلام فرمود: « بعد از شما قومى خواهد آمد كه پاداش هر يك از آن‌ها برابر پاداش پنجاه نفر از شما است». گفتند: اى رسول خدا! مگر نه اين است كه ما در حضور شما، در بدر و احد و حنين شركت كرديم و قرآن در ميان ما نازل شد؟! فرمود: « اگر آنچه بر آن‌ها روى خواهد داد، بر شما روى مىداد ؛ شما نمىتوانستيد چون آن‌ها صبر و شكيبايى را پيشه خود سازيد».[6]
و نيز فرمود: « ... برادران من كسانىاند كه در آخرالزمان مىآيند و نديده، به من ايمان مىآورند... استقامت هر يك از آن‌ها در دين خود، از كندن خارهاى گَوَن در شب تاريك و به دست گرفتن آتش گداخته، سختتر است. آن‌ها مشعلهاى هدايتاند كه خداوند آنان را از فتنههاى تيره و تار، نجات مىبخشد».[7]
امام حسين(علیه السلام) نيز در اين باره مىفرمايد:
« ...امّا الصابر فى غيبته على الاذى و التكذيب، بمنزلة المجاهد بالسيف بين يدى رسول اللّه»؛[8]«... كسانى كه در زمان غيبت او در مقابل آزار و تكذيب، استقامت مىكنند، مانند كسانىاند كه در حضور رسول خدا شمشير زدهاند».
كسب آمادگى براى ظهور
امام صادق(علیه السلام) نيز فرموده است: « هر يك از شما بايد براى خروج حضرت قائم (سلاحى) مهيّا كند - هر چند يك تير باشد - خداى تعالى هرگاه بداند كسى چنين نيتى دارد، اميد آن است كه عمرش را طولانى كند تا آن حضرت را درك كند (و از ياران و همراهانش قرار گيرد».[9]
پس براى ظهور حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و يارى آن حضرت، بايد در هر لحظهاى آماده بود و خود را مهيّا نگه داشت و اين شامل آمادگى نظامى، جسمانى و... مىشود ؛ اما مهمتر از همه آمادگى فكرى، علمى و سياسى در عصر غيبت است.
اتحاد و همدلى
مهمترين چيزى كه در عصر غيبت واجب است، يكپارچگى و اتحاد شيعيان و پاى بندى به عهدشان با امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. هرگونه اخلال در صفوف متحد منتظران، منافى با وظايف دينى آنان و كمك به دشمنان آن حضرت است.
امام(ره) در توقيع معروف خود به شيخ مفيد(ره) مىنويسد: «ولو انّ اشياعنا - وفقهم الله لطاعة - على اجتماع من القلوب فى الوفاء بالعهد عليهم لما تأخّر عنهم اليمن بلقائنا و لتعجلت لهم السعادة بمشاهدتنا على حق المعرفة منهم بنا»؛[10]« اگر شيعيان ما - كه خداوند به اطاعت خويش موفقشان بدارد - در وفا به پيمانى كه با ما دارند، يكپارچه مىشدند و هرگز از ميمنت ملاقات ما محروم نشده و ظهور ما به تأخير نمىافتاد و البته سعادت حضور در محضر ما، با معرفتى حقيقى هر چه زودتر نصيبشان مىشد».
رعايت حقوق ديگران
از مهمترين امور در زندگى محبّان و منتظران قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رعايت حقوق برادران و مسلمانان و كمك به آنان است. انسان منتظر، نمىتواند به گونهاى زندگى كند كه حقوق ديگران بر عهدهاش باشد و در عين حال خود را دوستدار و منتظر مهدى موعود بداند؟!
امام باقر(علیه السلام) به جابر جعفى فرمود: « اى جابر! آيا كسى كه ادعاى تشيّع مىكند، براى او اين قول كه دوست اهل بيت هستم، كافى است؟! سوگند به خدا، شيعه ما نيست، مگر كسى كه پرهيزگار بوده و اطاعت از خداوند كند. شيعيان ما را به اين صفات بشناسيد: تواضع، خشوع، امانتدارى، بسيار در ياد خدا بودن... اى جابر! به ولايت و دوستى ما، جز از راه عمل و پرهيزگارى نمىتوانى برسى ».[11]
به همين جهت امام صادق(علیه السلام) وظايف شيعيان را در رابطه با برادران مسلمان خود، چنين معرّفى مىكند: آنچه را براى برادر مسلمانت دوست بدارى كه براى خودت دوست مىدارى ؛ از خشمگين كردن برادر مسلمان دورى كنى و آنچه را كه مورد رضايتش است، انجام دهى و اوامرش را اطاعت كنى ؛ چشم و راهنما و آيينه او باشى و... وقتى چنين كردى، دوستى خود را، به دوستى او و دوستى او را به دوستى خود پيوند دادهاى ».[12]
نتيجه اينكه علاقهمندان و ياران امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، بايد كاملاً خود را وظيفهشناس و پايبند به اسلام و متعهّد و مسئول بدانند و همواره مراقب احوال و كارهاى خود باشند و از انحرافات دورى جسته و پناه به خدا ببرند و مو به مو احكام اسلام را عمل نمايند تا شايستگى سربازى آن حضرت را پيدا كنند.[13]
اطاعت از نايبان امام(علیه السلام)
عصر غيبت، دوران پنهان زيستى امام و عدم دسترسى به او است ؛ در اين صورت براى اخذ احكام و تعاليم دينى و عمل به وظايف و تكاليف سياسى، اجتماعى و عقيدتى، بايد به نايبان عام آن حضرت مراجعه كرد و به ولايت و رهبرى آنان گردن نهاد. فقها و علما، به عنوان جانشينان امام معصوم(علیه السلام)، راهبران جامعه و هاديان امت و محل رجوع مردم هستند و احكام دينى را با اجتهاد و تفقه خود، به آنان ابلاغ مىكنند.
نتیجه:
علاقهمندان و ياران امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، بايد كاملاً خود را وظيفهشناس و پايبند به اسلام و متعهّد و مسئول بدانند و همواره مراقب احوال و كارهاى خود باشند و از انحرافات، تفرقه و اختلافات دورى جسته و پناه به خدا ببرند و مو به مو احكام اسلام را عمل نمايند تا شايستگى سربازى آن حضرت را پيدا كنند، در این راستا؛ به ولايت و رهبرى فقها و علما، به عنوان جانشينان امام معصوم (علیه السلام)، گردن نهاده و براى ظهور حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و يارى آن حضرت، بايد در هر لحظهاى آماده بوده و با اتحاد و همدلی عليه ظلم و ستم و فساد، مبارزه كنند.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. نهج الفصاحه، ج 2، ص 516 ؛ منتخب الاثر، ص 514.
[2]. منتخب الاثر، ص 443.
[3]. همان، ص 485..
[4]. نهج الفصاحه، ج 2، ص 516 ؛ منتخب الاثر، ص 514 ؛ بحارالانوار، ج 51، ص 52. ؛
[5]. نهج البلاغه، ج 1، ص 198 ؛ الغيبة طوسى، ص 279.
[6]. منتخب الاثر، ص 515 ؛ الغيبة طوسى، ص 275.
[7]. بحارالانوار، ج 52، ص 124.
[8]. همان، ج 51، ص 133. ؛
[9]. الغيبة النعمانى، ص 321، ح 10
