آسیب های فرهنگی موجود در جهان اسلام و نقش آموزه مهدویت در حل آن ها
جهانی شدن و جهانی سازی
مخالفان جهانی شدن، این پدیده را یک شکل کردن جهان می شمارند. از نظر آنها این پدیده توسط بازیگران برتر جهانی برنامه ریزی شده و جهان را به سمت غربی شدن و به صورت خاص، آمریکایی شدن بُرده ، باورها ، ارزش ها و رفتارهای خود را برسایر جوامع تحمیل میکند.
در چنین فضایی مهم ترین بخش باورها ، یعنی هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی افراد در جوامع اسلامی که از دین نشأت گرفته ، به دگرگونی کامل دچار شده و خداباوری جای خود را به انسان باوری می دهد؛ در نتیجه ، آدمی و حیات دنیایی و مادی ( حیوانی ) او اول و آخر و حقیقت و پایه همه چیز شمرده میشود. در پی آن ، بایدها و نبایدها ، ارزش ها و هنجارها و رفتارهای انسان نیز بر اساس این هویت و باور شکل پیدا می کند. ارتباط مسلمانان با یکدیگر وهم گرایی و انسجام درونی آن ها نیز فرو پاشیده ، ملاک پیوند باسایرین نه بر اساس دین اسلام و ارزش های دینی، بلکه بر پایه منافع شخصی و گروهی ، البته با رویکرد جدید ( دنیای غرب ) می گردد. نتیجه این رویکرد، اختلاف بین جوامع اسلامی و جدایی آن ها از یکدیگر، تنها گذاشتن سایر مسلمانان در برابر هجمه دشمنان ، وقوع انواع درگیری ها و جنگ و کشتارها دربین ملت های اسلامی از یک سو و پیدایش تبعیض و فاصله طبقاتی ، مصرف گرایی در طبقه برخوردار ، گسترش فقر و خشونت و انواع نابسامانی سیاسی ، امنیتی ، اجتماعی و فرهنگی در درون هریک از کشورهای اسلامی ، از سوی دیگر است .
تفرقه و تقابل بین مذاهب اسلامی
از آسیب های مهمی که بلای جان جهان اسلام شده و از دیرباز حرکت جامعه را با کندی و حتی گاه با توقف و واگریی دچار کرده این است که مسلمانان با فراموش کردن فرمان الهی مبنی بر اعتصام به ریسمان الهی و پرهیز از تفرقه به جای آنکه همچون ید واحده در کنار یکدیگر بوده و با تقویت وحدت وهمدلی ، صف واحدی را در برابر دشمنان اسلام تشکیل دهند، خودی را از غیر خودی تشخیص نداده ، با روی آوردن به برخی مسایل فرعی ، راه نفوذ دشمن بین صفوف مسلمانان را فراهم می آورند. تاریخ گذشته جهان اسلام و حوادث ناگواری که صفحات تاریخ را خون بار و مالامال از اندوه کرده از یک سو و وضعیت کنونی آن و وقوع انواع ستیزها ونزاع ها و جنگی و کشتارها از سویی دیگر ، گواهی روشن و عیان براین مطلب است.
احساس حقارت و خودکمتربینی
از نا امید کننده ترین اتفاق هایی که می تواند رخ دهد این است که افراد آن جامعه خودشان را دربرابر افراد جوامع دیگر ، حقیر و پایین تر شمرده ، با از دست دادن غرور دینی و حتی غرور ملی ، ارزش ها ، رفتارها و سرمایه های معنوی و مادی خود را از دست بدهند.
شاید بتوان علت اصلی این حالت روحی اسف انگیز را عقب ماندگی و توسعه نیافتگی و یا کمتر توسعه یافتگی جوامع اسلامی برشمرد. این عارضه علاوه بر رنج ها و مصائب فراوانی که در جامعه پدید می آورد ، هویت انسان را از درون آزار رسانده و خود را موجودی وازده ، محتاج و درجه دو و حقیر می شناسد. تعلق به شبکه های جهانی استعمار ، شالوده های نامتناسب سیاسی ، تشکیلات نامناسب اداری ، حاکمیت جمود و جهل و بی سوادی از علایم و ویژگی ها این این گونه جوامع است.
ارتداد
ارتداد به معنای رجوع و بازگشتن است. بازگشت به راهی که از آن آمده و در رجوع از امر مقدس به کار ناپسند مانند رجوع از اسلام به کفر به کار رفته است. از روایات پیش گفته می توان چنین برداشت کرد که ارتداد دوگونه قابل تصور است :
ارتداد اعتقادی : یعنی عده ای در اصل دین مرتد شده و اعتقاد خود را به اسلام از دست می دهند ( تضل الخلق عن ادیانهم ). برخی دیگر نیز هرچند، خود را مسلمان می دانند، ولی ایمان به امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) را از دست می دهند ( یرجع عن هذا الأمر ).
ارتداد عملی : یعنی برخی افراد هرچند ظاهر معتقد به اسلام و نیز ولایت و امامت امامان اهل بیت ( علیه السلام) هستند، اما در عمل از هوا و هوس دنباله روی کرده و دل بستگی به دنیا و لذایذ و شهوات ، آن چنان آنان را غافل کرده که در عمل ملتزم به دستورات دین و ولایت نیستند . این نوع دوری ازدستورات دین ، گاه به گونه ای تشدید می شود که اوامر دینی را ناکارآمد و مربوط به گذشته می پندارند.
سست شدن باورها ( انحراف از معارف اسلام )
رفتارهای انسان در عرصه زندگی فردی و اجتماعی که فرهنگ او جلوه گر است ، بر پایه باورها و اعتقاداتی است که پذیرفته و بر اساس آن برنامه ریزی میکند. انحراف از آموزه ها و تغییر در آن ها به تحریف مفاهیم منجر شده و در نهایت ، رفتارها را دگرگون کرده و همگام با آن راه را برای شکستن حریم الهی و نافرمانی دستورات خداوند هموارتر می کند. در نتیجه ، انسان واجبات را ترک کرده و مرتکب محرمات می شود.
دنیا گرایی ونگاه اصالتی به دنیا
برخورداری از یک نوع جهان بینی ، نقشی مهم و تعیین کننده در زندگی انسان ها دارد ... اگر انسان به این جهان با نگاه اصالتی بنگرد و آغاز و پایان زندگی خود را در همین دنیا بداند، طبیعی است که به دنبال کسب لذت و بهره بیشتر ازدنیا رفته تمامی برنامه های خود را در راستای تحصیل منافع بیشتر دنیوی چیدمان میکند. در حالی که در دیدگاه دیگر و با اصالت بخشی به زندگی ابدی ، انسان دنیا را مقدمه آخرت و محلی برای کار و تلاش سازنده بر اساس برنامه تدوین شده ، قلمداد کرده و برای نیل به آن حیات پاک ، از خوشی های زود گذر وهمراه با ناگواری های روحی دنیا به آسانی می گذرد. در این جهان بینی است که مفاهیمی مانند گذشت و ایثار ، محبت ، کرامت انسانی ، چشم پوشی از حق خویش برای رعایت حال دیگری و ... از اصول زندگی انسان ها می شود.
انتظار امام مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) و حل مشکلات و آسیب ها
از جمله موضوعاتی که در اندیشه شیعی و منظومه معارف مهدوی جایگاه مهمی دارد، انتظار دولت آرمانی و حکومت عادلانه امام مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
در روایات فراوانی به انتظار و نقش مهم و کلیدی آن برای گذر از دوران آخر الزمان ، عبور از وقایع اسف بار آن و رسیدن به دروازه ظهور منجی اشاره شده است.
.................حقیقت انتظار
تأمل در روایات نشان میدهد:
حقیقت « انتظار» تحرک و پویایی است و تلاشی باری بهتر شدن ، تکامل یافتن و همیشه پویا زیستن است. جامعه ای پویا ، رو به تکامل و متمایل به بهتر و انسانی زیستن است. فرد منتظر همیشه در حال گریز از وضع موجود و تلاش برای فردایی بهتر از امروز است. از همین جهت باید بر ضد شرور بشورد تا جامعه برای ظهور و حضور مصلح موعود آماده شود.
دوران آخرالزمان ، دوران سختی است که نه تنها شیعه و جامعه اسلامی ؛ بلکه همه مردم دین مدار و معتقد به منجی ، در فراق موعود مهربان خود سپری میکنند.
امید به آمدن او ، دل ها و جان ها را شور و نشاط می بخشد و تحمل سختی ها و دشمنی ها را آسان می کند. این امید و آرزوی ظهور که همیشه و همه جابرای انسان های مؤمن ، نجات بخش و راهگشا بوده ، در روایات اسلامی ، « انتظار » نامیده شده است. انتظاری که منتظران را به امام موعود خود وصل کرده ، مرهمی بر زخم فراق ایشان است.
عناصر کلیدی انتظار
انتظار مهدی موعود ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) عناصر و ویژگی هایی دارد که می تواند بهترین راه حل برون رفت از مصائب و مشکلات جهان اسلام به شمار آید. در این میان ، دو عنصر، اصلی تر و کار آمدتر به نظر می آید.
یک .آینده معلوم و حتمی ( امام مهدی ( عج) محور وحدت )
باور به ظهور ، عقیده ای است که در متن نصوص اولیه اسلامی اعلام و عنوان شده است. برحسب احادیث متواتر که شکی در تواتر و صدور آن ها از پیامبر ( صلی الله علیه و آله وسلم ) نیست نیز، آن بزرگوار از این ظهور خبر داده و امت خود را در انتظار آن روز بزرگ و ظهور مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گذاشته است. این عقیده مثل سایر عقاید اصیل و اصلی اسلامی از طرف خود رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم) به مردم عرضه شده و ایمان به آن حضرت ، مقتضی ایمان و باور به این ظهور است.
دو. وظایف و برنامه ها
بعضی از وظایف منتظران مهدی موعود ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) را چنین می توان برشمرد:
وظایف فردی و اخلاقی
الف ) سنخیت با موعود
به طور کلی هر انسانی دارای سه مرتبه وجودی ( افکار ، صفات و اعمال ) است و هیچ انسانی از این قاعده مستثنا نیست. اگرکسی بخواهد به انسان دیگری نزدیک شود ، چاره ای ندارد جز اینکه بکوشد نوع اعتقاد ، باورها ، صفات و رفتار خود را به ایشان نزدیک سازد.
ب) پرهیزکاری و تزکیه نفس
یکی از وظایف منتظران ، آراستن درون با فضایل انسانی و چنگ زدن به مکارم اخلاقی است. قرآن می فرماید: « اگر می خواهید محبوب خدا باشید، تقوا پیشگی کنید.» این درمورد حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز برقرار است.
ج) یاد منتظر
منتظر حقیقی ،کسی است که از یاد و نام محبوب خود غافل نمی شود و پیوسته در فکر و اندیشه او به سر می برد. روایت شده وقتی امام موسی بن جعفر (علیه السلام ) از امام غایب و نعمت باطنی خدا یاد کرد ، فردی پرسید : آیا از امامان کسی غایب می شود؟ فرمود: «بله ، شخص او از نگاه های مردم غایب میشود؛ ولی یاد او از دل های مؤمنان نهان نمی شود و او دوازدهمین نفر ازما است. »
د) اظهار محبت و مودت
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) درباره لزوم دوستی حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) می فرماید:
« هرکس دوست دارد خدا را ملاقات کند درحالی که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، پس باید دوست دار حضرت حجت ، صاحب الزمان منتظر باشد.»
ه) صبر و برد باری
امام صادق ( علیه السلام ) می فرماید : « از آیین امامان تقوا، عفت ، صالح بودن و انتظار فرج با صبر و شکیبایی است.» همچنین روایت شده است : « کسی که منتظر امر ما ( ظهور مهدی ) باشد و بر آنچه در این را ه از آزار و ترس و وحشت می بیند، صبر کند، فردا ( روز رستاخیز ) در جرگه ما خواهد بود. »
وظایف دینی و اعتقادی
الف ) ثبات قدم در دین داری
پیروی از فرامین الهی ، پافشاری برشاخص های زندگی سالم ، اجرای حدود الهی ، حق مدار بودن ، تقویت ایمان داشتن ثبات قدم در دین داری ، گرفتار نشدن در دام بدعت ها و انحرافات و .... از بایسته های اساسی دوران قبل از ظهور است.
ب) شناخت و معرفت امام
شناخت امام به حدی ضرورت دارد که در روایات معتبر شیعه و سنی چنین آمده است: « هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است». این معرفت ، هم شامل نام و نسب ، هم اوصاف و ویژگی ها و هم اهداف و برنامه ها می شود.
وظایف سیاسی و اجتماعی
الف ) حق خواهی و حق مداری
باظهور مهدی موعود ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) جهان شاهد مصاف نهایی حق و باطل و پیروزی و غلبه حق به رهبری آن حضرت خواهد بود . منتظری که طالب ظهور موعود است، نه تنها حق خواه بوده و از راه باطل اجتناب می کند، بلکه تلاش می کند دیگران نیز در این مسیر حرکت کنند.
اتحاد و همدلی
مهم ترین چیزی که در دوران غیبت بر هر مسلمان طالب ظهور واجب است، حفظ یکپارچگی و اتحاد مسلمانان و پای بندی ایشان به فرمان خداوند مبنی بر اعتصام به حبل الهی و عدم تفرقه است.
ج) رعایت حقوق دیگران
ازمهم ترین امور درزندگی محبان و منتظران قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رعایت حقوق برادران و مسلمانان و کمک به آنان است.
گروهی از شیعیان خدمت امام محمد باقر ( علیه السلام ) رسیده و از ایشان درخواست نصیحت کردند. حضرت فرمود: « ازمیان شما آنکه نیرومند است، ضعیف را یاری کند و آنکه بی نیاز است با نیاز مندتان مهربانی و هریک از شما درباره دیگری خیر خواهی کند .... اگر شما چنین بودید که به شما سفارش کرده ایم و از این حدود تجاوز نکنید و پیش از ظهور قائم ما کسی از شما بمیرد، شهید از دنیا رفته است».
منبع : مجله امان / شماره 80 / سال 1402، نویسنده :حجت الاسلام مهدی یوسفیان
