بدون شک تمامی انبیای عظام و رسولان گرامی، امت های خویش را به عاقبت خوش و سرانجام پاکیزه و خرم خبر داده اند.آنان از سوی خداوند وعده فرموده اند که روزگار آدمیان به سعادت و رفاه و خوشی و راحتی ختم خواهد شد و دوران ظلم و ستم به آخر خواهد رسید. در آن هنگام انسان های محروم حقوق خویش را باز خواهند ستاند، از چنگال فقر و محرومیت و رنج رهایی خواهند یافت، و پس از آن که محکوم و رهرو بوده اند به رهبری و زمامداری رسند، و به فضل و عنایت الهی در زمین سروری یابند. کتاب های آسمانی آکنده از این بشارت است. و البته در تعیین مصداق آن مصلح، عبارت ها مختلف و الفاظ متفاوت است.
قرآن مجید نیز نسبت به این موضوع اهتمام ویژه ای داشته و اراده و خواست خداوند متعال را بر این می داند که دوران کومت شیطان به پایان رسد و بساط پیروان او برچیده شود و حتما تمام بندگان صالح خداوند در همه جای زمین به حکومت رسند و سراسر گیتی به آنان سپرده شود تا قوانین اسلام به طور کامل و همه جانبه تطبیق و اجرا و سعادت افراد بشر تضمین و تامین گردد و هدف نهایی از زندگی تحقق پذیرد.
البته تطبیق این آیات نورانی بر وجود مقدس مهدی (علیه السلام) و حکومت جهانی آن حضرت تنها از راه روایات رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) امکان پذیر است وهمچون بسیاری از موضوعات دیگر بدون استفاده از این بیانات نورانی، آیات قرآن خاموش و ساکتند.بیش از یکصد و بیست آیه از آیات قرآن به مساله مهدویت تفسیر شده است که در اینجا به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
1 - « الم ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین الذین یؤمنون بالغیب و ...» [1]
امام صادق علیه السلام در ذیل این آیه فرمودند: «متقیان شیعیان علی علیه السلام هستند و غیب همان حجت غائب است ». [2]
2 - «و ذکرهم بایام الله ». [3] از امام باقر (علیه السلام) روایت است که فرمود: «ایام الله عز و جل ثلاثة: یوم یقوم القائم علیه السلام و یوم الکرة و یوم القیامة; [4]روزهای خدا سه تا ست: روزی که قائم (علیه السلام) قیام خواهد کرد، و روز رجعت و روز قیامت ».
3 - «قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون قال فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم ». [5]
از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه و وقت معلوم سؤال شد. آن حضرت در جواب فرمودند:«وقت معلوم روز قیام قائم آل محمد است. هرگاه خداوند او را برانگیزد در مسجد کوفه ابلیس می آید در حالی که بر زانوهایش راه می رود و می گوید: ای وای از این روزگار، آن گاه با پیشانیش گرفته شده، گردنش زده می شود، آن هنگام روز وقت معلوم است که مدت او به پایان می رسد». [6]
4 - «و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یسرف فی القتل انه کان منصورا»[7]«و هر آنکه مظلوم کشته شود پس البته که ما برای ولی او حکومت و تسلط دادیم، پس مبادا در کشتن اسراف کند که او منصور است.»
وقتی از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه سؤال شد، آن حضرت در جواب فرمودند:«آن قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله) است که خروج می کند و به انتقام خون حسین (علیه السلام) دشمنان را می کشد. پس چنانچه اهل زمین را به قتل رساند مسرف نخواهد بود.» [8]
5 - «و قل جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا»[9]«و بگو که حق آمد و باطل نابود شد که همانا باطل محو شدنی و سزاوار نابودی است.»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: «اذا قام القائم علیه السلام ذهب دولة الباطل; [10]هرگاه قائم (علیه السلام) بپا خیزد، دولت باطل از بین می رود [و زایل می گردد].»
6 - «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون »[11]«و به راستی که ما پس از نوشتن در ذکر [تمام کتب آسمانی یا تورات ]در زبور نیز نگاشتیم که البته بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد.»علی بن ابراهیم در تفسیرش که منسوب به امام صادق (علیه السلام) است در معنی این آیه گوید: «فرموده، تمام کتاب ها [ی آسمانی] ذکر [خداوند] است، البته بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد × فرمود: حضرت قائم (علیه السلام)و اصحاب اویند.» [12]
7 - «و عدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض ...»[13]«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند وعده فرموده که آن ها را [در ظهور امام قائم (علیه السلام) ]در زمین خلافت دهد ... .»
امام صادق (علیه السلام) درمعنای این آیه شریفه می فرماید: «درباره حضرت قائم (علیه السلام) و اصحاب او نازل گشت.»[14]
8 - «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض »[15]«آیا آن کیست که دعای مضطر را هنگامی که او را می خواند به اجابت می رساند و رنج و غم را برطرف می سازد و شما را جانشینان زمین قرار می دهد؟»
از امام باقر (علیه السلام) یا امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه نقل شده است که فرمودند: «این آیه درباره قائم از آل محمد (صلی الله علیه و آله) نازل شده، هرگاه که خروج کند معمم می شود و در کنار مقام نماز گذارد و به درگاه پروردگارش تضرع نماید، پس هیچ پرچمی از او رد نشود.» [16]
9 - «و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثین »[17]«و ما اراده کردیم بر آنان که در زمین مستضعف شدند منت گذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم.»روایات در مورد اینکه این آیه درباره امامان از آل محمد صلی الله علیه و آله نازل شده بسیار است که در کتاب «البرهان » یاد گردیده است. [18]
10 - «اعلموا ان الله یحی الارض بعد موتها»[19]«بدانید که البته خداوند زمین را پس از مردن آن زنده خواهد کرد.»از امام باقر (علیه السلام) درباره این آیه نقل شده است که فرمود: « خداوند عز و جل زمین را به وسیله حضرت قائم (علیه السلام )زنده می کند، پس از مردن آن.» [20]
برای رعایت اختصار بقیه آیات را تنها با ذکر شماره و منبع استناد به پایان می بریم.
11 - بقره/ 148: «فاستبقوا الخیرات ...» [21]
12 - بقره/ 155: «ولنبلونکم بشی ء من ...» [22]
13 - آل عمران/ 83: «و له اسلم من فی السموات ...» [23]
14 - آل عمران/ 200: «یا ایها الذین آمنوا اصبروا و ...» [24]
15 - نساء/ 47: «یا ایها الذین اوتوا الکتاب ...» [25]
16 - نساء/ 59: «یا ایها الذین آمنوا اطیعوالله و ...» [26]
17 - نساء/ 69: «و من یطع الله و الرسول فاولئک ...» [27]
18 - نساء/ 77: «الم تر الی الذین ...» [28]
19 - نساء/ 159: «و ان من اهل الکتاب ...»[29]
20 - مائده/ 14: «و من الذین قالوا انا نصاری ...» [30]
21 - انعام/ 44: «فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا ...» [31]
22 - انعام/ 158: «هل ینظرون الا ان تاتیهم ...» [32]
23 - اعراف/ 53: «هل ینظرون الا تاویله یوم ...» [33]
24 - اعراف/ 157: «الذین یتبعون الرسول ...»[34]
25 - اعراف/ 159: «و من قوم موسی ...» [35]
26 - انفال/ 33: «و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و ...» [36]
27 - توبه/ 33: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و ...» [37]
28 - یونس/ 20: «و یقولون لولا انزل علیه آیة ...» [38]
29 - طه/ 135: «فستعلمون من اصحاب الصراط ...» [39]
30 - انبیاء/ 11 تا 15: «و کم قصمنا من قریة ...» [40]
البته آیات مربوط به امام زمان علیه السلام چندین برابر این مقدار است که خواننده محترم را برای مطالعه بیشتر به مطالعه کتاب های ذیل توصیه می کنیم:
1 - سیمای حضرت مهدی علیه السلام در قرآن، سید هاشم حسینی بحرانی، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی [41]
2 - امام مهدی از دیدگاه قرآن و عترت، علی دوانی
3 - مهدی در قرآن، رضا فیروز
4 - المهدی فی القرآن، سید صادق الحسینی الشیرازی
پی نوشت ها:
[1].بقره/ 1 تا 3.
[2].کمال الدین و تمام النعمة، جلد 2، ص 340.
[3].ابراهیم / 5.
[4].صدوق، خصال، ص 108 و معانی الاخبار، ص 365.
[5].حجر / 36 تا 38.
[6].دلائل الامامة، ص 240 و تفسیر عیاشی، ج 2، ص 242.
[7].اسراء/ 33.
[8].کامل الزیارات، ص 63; عیون اخبار الرضا، ص 151.
[9].اسراء/ 81.
[10].کلینی، روضه کافی، ص 287.
[11].انبیاء/ 105.
[12].تفسیر قمی، ج 2، ص 77; مجمع البیان، ج 7، ص 66.
[13].نور/ 55.
[14].نعمانی، کتاب الغیبة، ص 126; کافی، ج 1، ص 193.
[15].نمل/ 62.
[16].تاویل الایات الظاهرة، ص 403; کتاب الغیبة، چاپ مکتبة الصدوق، صص 181 و 182; تفسیر قمی، ج 2، ص 205.
[17].قصص/ 5.
[18].همچنین ر. ک: شیخ طوسی، الغیبة، ص 113.
[19].حدید/ 17.
[20].کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 668; کتاب الغیبة، ص 110.
[21].ر. ک: کلینی، روضه کافی، ص 313.
[22].ر. ک: کتاب الغیبة، نعمانی، ص 132; تفسیر عیاشی، ج 1، ص 68.
[23].ر. ک: تفسیر عیاشی، ج 1، ص 183.
[24].ر. ک: نعمانی، الغیبة، ص 105.
[25].ر. ک: نعمانی، الغیبة، ص 149.
[26].ر. ک: کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، ص 253.
[27].ر. ک: تفسیر قمی، ج 1، ص 142.
[28].ر. ک: روضه کافی، ص 330.
[29].ر. ک: تفسیر قمی، ج 1، ص 158.
[30].ر. ک: کافی، ج 5، ص 352.
[31].ر. ک: تفسیر قمی، ج 1، ص 200.
[32].ر. ک: کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 336.
[33].ر. ک: تفسیر عیاشی، ج 1، ص 235.
[34].ر. ک: کافی، ج 1، ص 429.
[35].ر. ک: تفسیر عیاشی، ج 2، ص 32.
[36].ر. ک: مجمع البیان، ج 4، ص 543.
[37].ر. ک: کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 670; تفسیر عیاشی، ج 2، ص 87.
[38].ر. ک: کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 340.
[39].تاویل الآیات الظاهره، ص 323.
[40].ر. ک: روضه کافی، ص 51.
[41].نوشتار پیش رو اقتباس از همین کتاب است.
منبع:مجله مبلغان آبان 1380، شماره 22، نویسنده : خدامراد سلیمیان
