مقدمه:
خداوند، این شخصیت‌ها را، تنها بدان جهت به افتخار بزرگ یاری و یاوری آن حضرت، مفتخر می‌سازد که همگی دارای امتیازات و شایستگی‌ها و صلاحیت‌های بی شمارند، به گونه‌ای که نه در روزگاران و نسل‌های گذشته نظیری داشته اند و نه در میان نسل‌های آینده نظیری خواهند داشت. امیرمؤمنان (علیه السلام) در اشاره به شخصیت و امتیازات آنان می‌فرماید: « لم یسبقهم الأولون، و لا یدرکهم الآخرون».[۱] یعنی: آنان در شایستگی‌ها و امتیازات بر اوج رفیعی هستند، نه از نسل‌های گذشته کسی از آنان پیشی گرفته است و نه از آیندگان کسی به مقام والای آنان می‌رسد. شواهدی از آیات و روایات بر این موضوع دلالت دارد که درنوشتار حاضر بدان پرداخته شده‌است.
1. شواهدي از آيات
آيات متعددي از قرآن، به اصحاب حضرت بقيت‌الله (عجل الله تعالي فرجه الشريف) تأويل شده، که از جمله آن‌ها، آيات شريفه ذيل است:
ــ { ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِين الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْب...}.[230]
امام باقر (عليه‌السلام) در رابطه با اين آيه مي‌فرمايند: « خوشا به حال صابرين در غيبتش؛ خوشا به حال ثابتين در محبت او؛ اين‌ها کساني هستند که خداي تعالي در كتابش، آنان را اين‌گونه وصف فرموده: { ذلک الکتاب...}
ــ { وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً}.[231]
در تفسير اين آيه از امام صادق (عليه‌السلام) روايت شده‌است: « کساني که خدا آن‌ها را خليفه مي‌کند، قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و اصحاب اويند».
ــ { وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ}.[232]
در روايات متعددي از خاندان عصمت (عليهم‌السلام)، اين آيه در شأن امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و اصحاب ايشان، تفسير شده‌است.
ــ { يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرِينَ يُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِم}.[233]
امام صادق (عليه‌السلام) در تفسير اين آيه مي‌فرمايند: « اگر همه مردم بميرند، خداوند، ياران او را خواهد آورد؛ آن‌ها کساني هستند که خداوند، در اين آيه، توصيف آن‌ها را فرموده است».
ــ { وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلى أُمَّةٍ مَعْدُودَة}.[234]
از اميرالمومنين (عليه‌السلام) نقل شده که:{ امت معدوده...}، « 313 نفر اصحاب قائمند».
ــ { وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُون}.[235]
در تفسير علي بن ابراهيم، در ذيل اين آيه آمده‌است: {عبادي الصالحون...}، « قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و اصحاب او هستند».
ــ { وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيل}.[236]
امام باقر (عليه‌السلام)، در مورد اين آيه مي‌فرمايند: « ياري شدگان، قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و اصحاب او هستند؛ پس کسي بر ايشان، تسلط نمي‌يابد».
ــ { الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور}.[237]
امام باقر (عليه‌السلام) در تفسير اين آيه فرموده‌اند: « خداي تعالي، مشرق و مغرب زمين را تحت سلطه مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) و ياران او قرار مي‌دهد و به وسيله آن‌ها، دين را غالب و همه بدعت‌ها و باطل‌ها را نابود مي‌سازد؛ هم‌چنان که اشقيا، حق را از بين برده بودند. و آن‌ها به معروف، امر، و از منکر، نهي مي‌کنند».
2. شواهدي از روايات
در فضيلت و امتياز ياران حضرت بقية الله (عجل الله تعالي فرجه الشريف) همين بس که در روايات متعدد، آن‌ها به عنوان بهترين افراد زمان خود، معرفي شده‌اند.
براي مثال، پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله وسلم) مي‌فرمايند: « والاترين مردم، از نظر يقين، قومي در آخر الزمان هستند که پيامبر را درک نکرده‌اند و حجت خدا از آن‌ها مخفي شده‌است و آن‌ها به مرکب سياه، روي کاغذ سفيد ايمان آورده‌اند». ايشان در روايتي ديگر مي‌فرمايند: «اولئک رفقائي و اکرم امتي»؛ «ايشان همراهان و گرامي‌ترينِ امت من هستند».
هم‌چنين، امام سجاد (عليه‌السلام) فرموده‌اند: « ان اهل زمان غيبته و القائلين بامامته و المنتظرين لظهوره، افضل من اهل کل زمان»؛ « مردم زمان غيبت که معتقد به امامت امام خود و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمان‌ها، برترند». و باز، در روايت ديگري از آن حضرت آمده‌است: « من ثبت علي مولاتنا في غيبه قائمنا اعطاه الله عزوجل اجر الف شهيد من شهداء بدر و احد»؛ « خداوند به کسي که بر ولايت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در دوران غيبتش، پايدار بماند».
منقول است که روزي پيغمبر اکرم (صلي الله عليه و آله وسلم) در جمع اصحابشان فرمودند: « اي کاش برادرانم را ملاقات مي‌کردم». عمر و ابوبکر گفتند: « آيا ما برادران شما نيستيم، در حالي که به شما ايمان آورده ايم و همراهتان مهاجرت کرده‌ايم؟» حضرت، مجدداً کلام خود را تكرار کردند و بعد فرمودند: « شما اصحاب من هستيد؛ ولي برادران من، کساني هستند که بعد از شما خواهند آمد. آن‌ها با آن‌که مرا نمي‌بينند، به من ايمان مي‌آورند، مرا دوست مي‌دارند و ياري و تصديقم مي‌نمايند، « فياليتني قد لقيت اخواني».
ياران امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، کساني هستند که به فرموده امام صادق (عليه‌السلام)، امامشان اين‌گونه آنان را مورد خطاب قرار مي‌دهد: « يا معاشر نقبائي واهل خاصتي و من ادخر هم الله لنصرتي قبل ظهوري علي وجه الارض...»؛ « اي فرماندهان! اي نزديکان من! اي کساني که خدا، آن‌ها را براي ياري من در زمين ذخيره کرده بود...».
4. درسي براي منتظران
حاصل کلام، يادآوري درسي براي شيعيان و منتظران ظهور امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) بود که بايد واقعه عاشورا را پيش روي خود قرارداده و با دقت و بصيرت، آن را تحليل کنند و از آن عبرت بگيرند.
در اينجا ذکر چند نکته اساسي لازم است:
همه ما آرزوي ياري آن وجود مقدس را داريم؛ ولي بايد بدانيم که شرط اساسي در ياري نمودن ايشان، داشتن احساس مسئوليت است. همه ما در قبال امام زمان خود، موظف و مسئوليم { و کان عهد الله مسئولا)؛ پس بايد به صورت جدي تأمل کنيم و به وجدان خود پاسخ دهيم که چرا امام ما غائب است؟
اشکال ما اين است که به دوران غيبت با تمام سختي‌هايش، خو گرفته‌ايم؛ زيرا به قول معروف، « بني آدم، بني عادت است»! در اين زمان به دنيا آمده‌ايم و به شرائط آن عادت کرده‌ايم و گمان مي‌کنيم که سير زندگي، هميشه همين خواهد بود. اشکال ديگر ما اين است که باور نداريم غيبت امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و فراق از او، مصيبت است؛ حتي بعضي مي‌گويند: « مصلحت اين است»! آيا عقل سليم باور مي‌کند که غيبت امام معصوم، به صلاح ما باشد؟! اگر به صلاح ماست، چرا امام صادق (عليه‌السلام) در حالي که هنوز غيبتي واقع نشده بود، در عزاي آن، زانوي غم در بغل مي‌گرفت و هم‌چون مادري داغ‌ديده، آشفته و جگر‌سوخته مي‌گرييد و مي‌فرمود: «آقاي من! غيبت تو، خواب از ديدگانم ربوده و زمين را بر من تنگ کرده و آسايش دلم را به هم زده است...».
پس، بر ماست که اين مصيبت را درک کنيم و بدانيم که هر لحظه دوران غيبت، خسارت است { ان الانسان لفي خسر} و بي ترديد، مسبب آن هم، خود ما هستيم. « الغيبة منا»؛ ما امام خود را به واسطه غفلتمان، در چاه غيبت انداخته ايم و چاره اش هم به دست خود ماست { ان الله لايغير ما بقوم حتي يغيروا ما بانفسهم}.
پس بايد چاره جويي کنيم و در اين مسير، نخست، بايد تصور آن که ظهور، مربوط به آينده‌هاي دور و بعيد است، از سر بيرون کنيم؛ چون اين اعتقاد کافران است: « انهم يرونه بعيدا و نراه قريبا» و در نتيجه اين تصور غلط، مسئله به خدا واگذار، و از منتظران، سلب مسئوليت مي‌شود. در اين صورت، همه نسبت به مسئله ظهور، بي تفاوت و بي تحرک خواهند شد.
امروز همه ما بايد متوجه باشيم که در چه دوران حسّاس و سرنوشت‌سازي به سر مي‌بريم؛ در زمان امامي که همه انبياء و اوصياء، آرزوي ديدن او را و بلکه آرزوي خدمت به او را داشتند؛ حتي جد بزرگوار او، امام صادق (عليه‌السلام) فرمودند: « به خدا سوگند؛ اگر زمان ظهور را درک مي‌کردم، جانم را فداي صاحب الامر، مي‌نمودم».
بايد بدانيم کساني مي‌توانند در رديف ياران آن حضرت، واقع شوند که در راه زمينه سازي ظهور او، جهاد و تلاش نمايند؛ چرا که امام صادق (عليه‌السلام) فرموده‌اند: « الا انهم انصار المهدي يوطئون له سلطانه»؛ « آگاه باشيد! ياران مهدي، زمينه‌ساز سلطنت جهاني او هستند» و کيفيت اين زمينه سازي را هم، در ضمن داستان قوم بني اسرائيل، اين‌گونه به ما تعليم فرموده‌اند: « چون عذاب بر بني اسرائيل، طولاني شد، تا چهل روز در پيشگاه الهي ضجه زدند. پس خداي تعالي به حضرت موسي (عليه‌السلام) دستور فرمود که بني‌اسرائيل را از دست فرعون، نجات دهد؛ در نتيجه از صد و هفتاد سالي که به فرج حضرت موسي (عليه‌السلام) باقي مانده بود، صرف نظر شد.اگر شما هم، اين چنين عمل کنيد، خدا فرج ما را مي‌رساند؛ ولي اگر دست روي دست بگذاريد و دعا نکنيد، زماني فرج مي‌رسد که کار به نهايت خود رسيده باشد».
و اما چاره اصلي و کليدي که درِ بسته غيبت را به سرعت باز مي‌کند، توصيه‌اي است که خود امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، بيش از هزار سال پيش، در نامه به شيخ مفيد فرمودند: « اگر شيعيان ما- که خداوند، توفيق طاعت خويش را به ايشان دهد- در وفا به عهدي که با ما دارند، يکپارچه مي‌شدند [و ما را ياري مي‌کردند]، هرگز از ميمنت ديدار ما محروم نمي‌گشتند[و ظهور ما به تأخير نمي‌افتاد] و سعادت حضور در محضر ما، با معرفتي حقيقي، به سرعت نصيبشان مي‌شد».
شايد يکي از اشکالات ديگر ما، اين باشد که تصور درستي از ياري نمودن امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) نداريم. در طول تاريخ، عده‌اي در کاشان يا حله و سبزوار بودند که در بامدادِ هر روز با نيت ياري امام زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، با اسب‌هاي زين‌کرده و شمشيرهاي برهنه از دروازه شهر، خارج مي‌شدند و به اين شکل، انتظار خود را نشان مي‌دادند. حتي سلاطين صفوي براي آن که آمادگي خود را در همراهي امام زمان (عليه‌السلام) اثبات کنند، هميشه در کاخ‌هاي خود، دو اسب با زين و افسار مجلل و مجهز داشتند.
امروز هم به اشکال ديگري، در مسئله آمادگي براي ظهور، قشري برخورد مي‌شود. هرچند اين اعمال، حاکي از داشتن روحيه انتظار و في نفسه ارزشمند است؛ ولي معناي صحيح آمادگي و نصرت آن حضرت در زمان غيبت، اين است که مقتضيات ظهور را ايجاد کنيم و موانع را از سر راه برداريم. اين اقتضائات، همان ايجاد يکپارچگي و اراده عمومي در توجه به آن حضرت و نيازمندي به آن وجود پربرکت و درخواست جدي و دعا براي ظهور آن امام است؛ و اين امر با معرفي آن وجود مقدس، به جهانيان و تبليغ و ترويج فرهنگ سازنده انتظار، محقق خواهد شد.
نتیجه:
پس، همه ما بايد در نهضتي فراگير، براي ظهور آن امام غريب، تلاش کنيم؛ چرا که امام کاظم (عليه‌السلام) فرمود: « هو الطريد الوريد الغريب الغائب عن اهله».
به راستي آيا وقت آن نرسيده است که محبوب دلمان را از غربت و مظلوميت در آوريم؟ آيا کسي هست که امام طرد شده و تنهاي خود را ياري کند؟ آيا مردان غير تمندي هستند که از حرم و فرزند رسول خدا (صلي الله عليه و آله وسلم) دفاع کند؟ « هل من ذاب يذب عن حرم رسول الله؟» آيا آزادمرد موحدي هست که مانند حرّ، دلش از خوف خدا و قيامت بلرزد و امام مظلوم خود را ياي کند؟ « هل من موحد يخاف فينا؟».
اي کاش با داستان بني اسرائيل به خودمان مي‌آمديم. اي کاش از ندامت و شرمندگي برادران يوسف (عليه‌السلام) عبرتي مي‌گرفتيم که: { لقد کان في قصصهم عبرة لاولي الالباب}. اي کاش به جهت غفلت از امام عصرمان، توبه مي‌کرديم و به محضر عزيزش عرضه مي‌داشتيم: { يا ايها العزيز مسنا واهلنا الضر و جئنا ببضائة مزجاة فاوف لنا الکيل و تصدق علينا ان الله يجزي المتصدقين}.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. معجم احادیث الامام المهدی (علیه السلام)، ج ۳، ص ۱۰۰ به نقل از مستدرک حاکم، ج ۴،
